روش‌شناسی گمان

گمان با استفاده از روش‌های نوآورانه تلاش دارد تا دیدگاه‌ها و نظراتی را که با روش‌های متداول نظرسنجی در جوامع بسته نمی‌توانند بطور علنی مورد پرسش و اندازه‌گیری قرار گیرند، به ‌طریقی روشمند اندازه‌گیری کرده و به ثبت برساند. بدین منظور، نظرسنجی‌های گمان با روش ایجاد زنجیره‌های متعدد و متنوع نمونه‌گیری (multiple chain referral sampling)، از طریق پلتفرم‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها (تلگرام، اینستاگرام، واتس‌آپ و توییتر) صورت می‌گیرد.

یکی از چالش‌های نظرسنجی‌های آنلاین، اثر شبکه‌ای (network effect)، یعنی احتمال نزدیکی فکری شرکت‌کنندگان با برگزارکنندگان نظرسنجی است. برای کاهش این مشکل تلاش می‌شود تا نظرسنجی از طریق افراد، گروه‌ها، کانال‌ها و صفحات مختلف که دارای گرایشات اعتقادی، سیاسی و اجتماعی متفاوتی هستند به اشتراک گذاشته شوند. با استفاده از روش زنجیره‌های متعدد و متنوع نمونه‌گیری، پرسش‌نامه آنلاین از طریق صفحات پرطرفدار عمومی، اجتماعی، مذهبی، سیاسی و سرگرمی، بطور هدفمند در اختیار اقشار و گروه‌های مختلف جامعه قرار می‌گیرد.

نمونه آماری نظرسنجی‌های آنلاین معمولا با مشخصات جمعیت آماری هدف انطباق کامل ندارد، در نتیجه برای داشتن یک نمونه آماری معرف (representative sample)، از شیوه‌های مختلف وزن‌دهی  (weighting)استفاده می‌شود تا بتوان نمونه آماری را متوازن کرده و آنرا با مشخصات اصلی جمعیت هدف انطباق داد. گمان از روش وزن‌دهی raking و همچنین روش cell weighting  با استفاده از متغیرهای به‌هم‌پیوسته –-interlocking استفاده می‌کند.

بر اساس تحقیق جامع موسسه تحقیقاتی-نظرسنجی پیو (Pew Research Center) روش وزن‌دهی raking، با در نظر گرفتن متغیرهای مناسب جمعیتی، از موثرترین و قابل‌اطمینان‌ترین روش‌های متوازن‌سازی نمونه‌های نظرسنجی‌های آنلاین به‌شمار می‌رود. همچنین بنا به توصیه همین تحقیق، برای وزن‌دهی نمونه آماری، از متغیر رفتار سیاسی پاسخ‌دهندگان هم استفاده می‌شود تا میزان انحراف نمونه آماری کاهش یافته و امکان تعمیم‌پذیری نمونه نهایی افزایش یابد.

برای ایجاد یک نمونه آماری معرف، نمونه پالایش‌شده نظرسنجی برای پاسخ‌دهندگان «داخل کشور» بر مبنای  شش متغیر شامل جنسیت، رده سنی، سطح تحصیلات، جمعیت استانی، مناطق شهری و روستایی، و همچنین رفتار انتخاباتی وزن‌دهی می‌شوند.

گمان برای استخراج مشخصات جمعیت هدف، از نتایج رسمی سرشماری سال ۱۳۹۵ استفاده می‌کند.

در نظرسنجی‌های گمان، نتایج حاصل از نمونه‌وزن‌دهی‌شده، با آزمون‌های مختلف اعتبارسنجی مورد تایید قرار می‌گیرند. یکی از روش‌هایی که می‌توان به کمک آن درجه اعتماد به نمونه وزن‌دهی شده و تعمیم‌پذیری آن را سنجید، میزان تطبیق نتایج نمونه وزن‌دهی شده با شواهد بیرونی است. گمان با مقایسه مشخصات نمونه وزن‌دهی شده نهایی، با شواهدی بیرونی مانند نرخ اشتغال، وضعیت درآمد خانوار، زبان محاوره‌ای و همچنین مقایسه نتایج درباره سوالات «غیرحساس» با نظرسنجی موسسات معتبر دیگر، نتایج نظرسنجی‌ها را اعتبارسنجی می‌کند.

همچنین نتایج با استفاده از روش انتخاب نمونه تصادفی از کل نمونه‌ آماری (sample matching) مورد ارزیابی مجدد قرار خواهند گرفت تا همخوانی نتایج با استفاده از روش‌های مختلف مورد تایید قرار گیرد. در گزارش نظرسنجی‌های گمان، روش‌های متوازن کردن نمونه آماری، شیوه وزن‌دهی، مشخصات جمعیت‌شناختی نمونه‌آماری و جمعیت هدف ارایه می‌شوند، و آزمون‌های اعتبارسنجی مورد بحث قرار می‌گیرند